TRAO ĐỔI VỀ THƠ SONG THẤT LỤC BÁT - HOÀNG TẤN ĐẠT

TRAO ĐỔI VỀ THƠ SONG THẤT LỤC BÁT

I- Về luật thơ:

Trên văn đàn, có ý kiến cho rằng : trong cặp song thất , tiếng thứ 3 của câu 1 phải là thanh trắc.

Ý kiến này không đúng vì chưa có văn bản chính thống nào quy định như vậy, mà thực tế rất nhiều câu thơ của các nhà thơ nổi tiếng thì " Tiếng thứ 3 của câu 1 lại là thanh bằng:

Ví dụ:

1-“Ngồi đầu cầu nước trong như lọc
Đường bên cầu cỏ mọc còn non
Đưa chàng lòng dằng dặc buồn
Bộ khôn bằng ngựa, thủy khôn bằng thuyền…”
( Chinh phụ ngâm)

2-“Bến Tầm Dương canh khuya đưa khách
Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu
Người xuống ngựa, khách dừng chèo
Chén quỳnh mong cạn, nhớ chiều trúc ti

( Tỳ bà hành - nguyên tác Bạch Cư Dị. Phan Huy Vịnh dịch)

3“Ba mươi năm đời ta có Ðảng
Hôm nay ôn lại quãng đường dài...
Ngọt bùi nhớ lúc đắng cay
Ra sông nhớ suối, có ngày nhớ đêm(Ba Mươi Năm Đời Ta Có Đảng- Tố Hữu)

II- VỀ CÁCH HỌA

Cũng chưa có văn bản chính thống nào quy định về cách họa( như họa thơ Đường luật) nên trên văn đàn có những cách họa như sau

1- Bài họa STLB phải là một sáng tác độc lập với bài xướng (chỉ cần các từ đuôi của bài họa giống như bài xướng là được), tuy nhiên, nếu bài xướng chưa chuẩn âm luật, thể loại thì bài họa có thể xem xét sáng tạo, thậm chí chỉ cần nương theo ý tứ thơ của bài xướng là có thể chấp nhận được.

Ví dụ:

Tình quê
 
Cảnh chiều tà nơi này đẹp lắm.
Áng mây chiều đỏ thắm trời xa.
Một vùng non nước bao la...
Bỗng nghe quạnh quẽ nhớ nhà miên man.
 
Nơi đất khách ngỡ ngàng xa lạ.
Bao thu rồi lòng dạ chẵng nguôi.
Ra đi biền biền phương trời.
Chừng quay nhìn lại xa rời tuổi xanh.
 
Sao thương quá mái tranh quê cũ
Rặng tre làng bóng rủ đường xưa.
Em còn trong gió trong mưa.
Sớm chiều hai buổi ai đưa đón về...?
 
Hoàng hôn tím lê thê nỗi nhớ.
Không gian như òa vỡ cung đàn.
Ra đi một chiếc thuyền nan.
Gửi lòng ở lại ngập tràn tình quê
Tina
 
Nhớ quê nhà
(Họa bài Tình quê của Tina)
 
Ngắm dáng trời phương này lạ lắm 
Áng mây hồng tím thẳm chiều xa
Nước non trùng điệp bao la
Càng thêm nhớ cảnh quê nhà chứa chan
 
Nghe thấm thía non ngàn bến lạ
Qua bao mùa tất dạ chưa nguôi
Những ngày góc biển chân trời
Tấm thân lữ thứ rã rời tuổi xanh
 
Rồi nhớ lại nhà tranh lối cũ
Quen thuộc nhiều cùng lủ bạn xưa
Nhớ em đi học chiều mưa
Anh chờ anh đợi để dưa em về
 
Giờ xa thẳm trăng thề gợi nhớ
Nỗi xót xa khúc vỡ lòng tan 
Như người trên chiếc thuyền nan
Ra đi để lại muôn vàn tình quê
Nguyễn Gia Linh
27-11-2009

HẮM NỤ TÌNH THƯƠNG Lời thơ ướm vô vàn thương nhớ Dù nay mình cách trỡ phương xa Nhưng không xao lãng đậm đà Nỗi mong nỗi ước xót xa trong lòng Tình anh đó đêm đông ấp áp Bền chặt dù bão táp mưa sa Cho em cảm giác đậm đà Hương Xuân thắm đượm chiều tà vấn vương Anh vẫn mãi chữ thương in đậm Dù tơ lòng lấm tấm niềm đau Mắt buồn lệ ướp tình sâu Hồn em giữ mãi nỗi sầu không tan Đêm Thu vắng muôn ngàn nhung nhớ Bao canh trường lệ đổ vì ai Mang bao tâm sự u hoài Để cho thắm nụ một đời chữ "THƯƠNG" Lida Nụ thắm hương tình (Hôa bài THẮM NỤ TÌNH THƯƠNG của Lida) Tình thơ ngát muôn vàn luyến nhớ Nơi phương nầy cách trở dặm xa Mãi ghi chữ nhớ đậm đà Mong người phương nớ đùng xa xót lòng   Anh vẫn giữ mùa đông ấm áp Chẳng bao giờ gió táp mưa sa Tình ta vẫn mãi mặn mà Hoa Xuân nồng đượm hương ngà thương vương Tình xuân đó ngàn thương dấu đậm Khó phai mờ chưa lấm niềm đau Biết người còn mãi in sâu Anh đâu nỡ để nỗi sầu chưa tan Thu đã đến lá vàng tưởng nhớ Gợi bao mùa cửa mở lòng ai Đắm say theo giấc mộng dài Đường xa xứ Huế ghi hoài tình Thương Nguyễn Gia Linh

CHỮ NHỚ ĐẬM ĐÀ Em chữ nhớ vẫn vương tình đậm Dù mưa sa lấm tấm giọt đau Tình thương cuả thuở ban đầu  Vẫn luôn in đậm khắc sâu trong lòng  Dù xuân thắm hay đông lạnh lẽo  Thì lòng em muôn nẽo không phai  Gió mưa dù héo hình hài  Hồn em vẫn thế mãi mãi không nhòa  Thu thương nhớ lá hoa man mác  Huế ngày nao mộc mạc còn mang  Phượng xưa còn thắm thành Hoàng  Thì em vần mãi còn mang đậm đà   Em biết anh thiết tha còn giữ  Nên trong lòng lưu trữ tình thương  Cho em má thắm thêm hường  Đường xa Xứ Huế chữ thương đậm tình .. Lida CHỮ THƯƠNG MẶN MÀ  (Họa bài CHỮ NHỚ ĐẬM ĐÀ của Lida) Tình muôn thuở vấn vương nồng đậm Có thể nào để lấm buồn đau ? Phút giây cảm mến lúc đầu Còn đeo đuổi mãi càng sâu tấc lòng Năm tháng mỏng thu đông lạnh lẽo Có bao giờ nhạt nhẽo tàn phai Dù đi mòn những dấu hài Tình ta vẫn chẳng để ray rứt nhòa  Sông Hương đó cỏ hoa thơm ngát Huế mộng mơ ngào ngạt vương mang Ngày xưa điện ngọc cung vàng Ngày nay dân giã chẳng màng thiết tha Chắc em biết tình ta mãi giữ Trong buồng tim tích trữ lời thương Cho hoa thắm nụ môi hường Đường đi không lạc vấn vương bao tình Nguyễn Gia Linh

2 - Bài họa có thể thay đổi  các tiếng cuối câu và tiếng thứ 5 của  các câu thất thứ 2 trong từng cặp " Song thất"

Ví dụ:

Bài xướng

LẠC VÀO THƠ

Lời thân ái bạn bè quý mến
Đã đưa ta lên đến tận mây
Không ngờ se kết duyên phây
Chàng nàng lãng tử đâu đây tựu về.

Cùng bàn luận vì mê bình trắc
Thả hồn vào vằng vặc bóng thơ
Lẩn trong sương khói mịt mờ
Yêu vần thơ mộng thẫn thờ mà say.

Mê câu chữ lá lay bóng nguyệt
Nối câu thơ diễm tuyệt cùng người
Hả hê đồng cất tiếng cười
Ôi bài thơ ấy vẹn mười nét son.

Lòng sảng khoái lời còn tươi trẻ
Đọc mà mê lý lẻ vẹn nghì
Cuộc đời mấy khắc đã ghi
Hảy mau thưởng lãm lời thi giải sầu.

Ngày 10/9/14

( Ông già Sa Đéc)

Bài họa

HỒN THƠ LẠC

Hồn thơ lạc biết đâu bờ bến
Chữ giao thoa quyện đến chung xây
Dòng thơ song thất xum vầy
Câu thơ xướng họa tràn đầy đam mê

Chữ đối chữ muôn bề cân nhắc
Tình trong thơ vạn sắc mộng mơ 
Đôi lòng cùng trải vào thơ
Nhớ thời hoa bướm ước mơ bao ngày

Yêu con chữ chẳng say hoa nguyệt
Cho tình thơ lịch duyệt sáng ngời
Vần thơ tương kính đón mời
Lời thơ chan chứa mây trời nỉ non

Trong đau khổ đời còn muôn vẻ 
Chớ để lòng lặng lẽ sầu bi
Hòa mình cùng với hồn thi
Sớt chia nỗi khổ vơi đi nỗi sầu

Vanessa Le

3- Bài họa dùng toàn bộ các tiếng cuối câu và thay đổi tiếng thứ 5 của  các câu thất thứ 2 trong từng cặp " Song thất"

TIẾNG NGUYỆT CẦM
(Họa BIỆT KHÚC)

Tiếng nguyệt cầm thâu đêm chưa dứt
Dõi chân trời thao thức vì sao
Hồn trinh xưa lạc bến nào
Mũi thuyền ảo mộng nhổ sào rẽ ngang

Từng giọt lệ theo hàng mi nhỏ
Thổn thức lòng thấu tỏ con tim
Nỗi đau ai nén ai kìm
Dòng đời sóng nổi nhấn chìm yêu thương

Ngao ngán cảnh đoạn trường sương gió
Ánh trăng mờ đâu tỏ hồn hoa
Làn mây vắt dải ngân hà
Tan trong bão nổi bỗng òa nét trinh

Bùi Nguyệt, CHLB Đức

4-Bài họa dùng toàn bộ các tiếng cuối câu và  tiếng thứ 5 của  các câu thất thứ 2 trong từng cặp " Song thất"

 TIẾNG LÒNG
(Hoa Biệt khúc)

Tiếng đàn vọng canh khuya chưa dứt
Niu thời gian giờ  phút dài sao
Người yêu xưa ở chốn  nào
Đường tình xô đẩy rẽ vào lối ngang

Lệ lã chã cứ từng giot nhỏ
xót xa  lòng thấu rõ con tim
Nỗi  đau kẻ tạo người kìm
Đường đời xô đẩy kiếm tìm yêu thương

Ai thấu cảnh đoạn trường trăng gió
Ánh lu mờ chối bỏ hồn hoa
Bạch vân nương dải Ngân hà

Trong cơn giông tố đã òa nét trinh

Bui Nguyet - CHLB Đức

-------------
BIỆT KHÚC

Đêm thanh vắng, tiếng đàn day dứt
Nói thay đời từng phút buồn sao
Hồn đi vất vưởng phương nào
Cho thân xác mỏi tựa vào trái ngang

Đàn đôi khúc thêm hàng lệ nhỏ
Phím tơ chùng nghe rõ buồng tim
Quặn đau cảm xúc nén kìm
Bàn tay tê buốt lại tìm tiếng thương

Đời nhi nữ đoạn trường sóng gió
Mối duyên tình vứt bỏ phồn hoa
Nhìn trăng rọi bóng sơn hà
Đàn lên biệt khúc vỡ òa tuyết trinh
Tg Linh Nguyenvan

KẾT LUẬN

Các dẫn chứng trên đã cho ta thấy rằng:

- Trong cặp song thất,tiếng thứ 3 ở câu thất 1có thể là  thanh trắc hoặc thanh bằng.  
-  Họa thơ song thất lục bát, không gò bó  theo luật nào cả mà có nhiều cách họa.

Hy vọng chúng ta sẽ có nhiều bài xướng, họa thú vị trong thể thơ này!

 HOÀNG TẤN ĐẠT